Hier staat de bijdrage van Louise van Zetten aan het debat over de begroting van de gemeente voor de periode 2024-2028.
Voorzitter,
Dank voor uw begroting.
Hij is leesbaar en de meeste zaken begrepen wij.
Uw duurzaamheidsbegroting vinden wij echter een ander verhaal.
Dit groene onderdeel van de begroting, en als ik het goed begrijp een paradepaardje van het college en uw ambtelijke organisatie, vindt Hart voor Haarlem een stuk minder helder.
Wat ons betreft is waakzaamheid geboden als idealen het beleid gaan bepalen. En wij schenken hier daarom graag extra aandacht aan.
Veiligheid
In uw aanbiedingsbrief benoemt u verder zaken die u belangrijk vindt voor ons Haarlemmers. Ik pik er een paar punten uit, ‘je thuisvoelen en jezelf kunnen zijn’ en veiligheid. Inderdaad belangrijke punten, maar wat is de realiteit van alle dag, op dit moment in Haarlem?
Vorige week kwamen er juist op dit punt een paar heikele zaken aan de orde. En de badinerende reactie van de burgemeester hierop baart ons zorgen.
Hart voor Haarlem vraagt zich dan ook af of het college meent wat het zegt, en voldoende voeling heeft met de samenleving.
Fatbikes
Wij horen namelijk dat dat gevoel van veiligheid bij veel kinderen en hun ouders ver te zoeken is vanwege geweld en intimidatie van jongeren die rondscheuren op fatbikes. Je wilt je kind of kleinkind niet bedreigd zien, en bezorgde ouders vragen om concrete acties (zoals in Amsterdam) en geen passieve burgemeester, die de zaak bagatelliseert.
Moslim meisjes
Wij hebben zorgen over de veiligheid van meisjes die leven onder de verstikkende dwang van een parallelle patriarchale samenleving, ook in Haarlem. De mogelijkheid van gedwongen uithuwelijking of achterlating in het land van herkomst wordt niet erkend, en weggewuifd in Haarlem.
Terwijl het Rijk in de laatste septembercirculaire dit probleem juist expliciet benoemt.
Joodse burgers
In het land, in de wereld, worden joodse burgers geconfronteerd met extreme reacties die de oorlog in Gaza oproept. Het raakt hun gevoel van veiligheid, ook hier in Haarlem. Het is voor de burgemeester makkelijk schuilen achter het recht op vrijheid van meningsuiting, maar dit betekent ook dat wij onze gevoelens van walging over de golf van antisemitisme moeten uitspreken, voorzitter!
Anton Pieckhofje
Van een andere orde zijn de bewoners van het Anton Pieckhofje. Voelen zij zich nog wel veilig in hun eigen huis, nu zij zich moeten schikken naar hun nieuwe onaangepaste buren?
Veel zorgen daarom, die zeker niet minder zullen worden door de enorme verdichting van Haarlem, en door de toepassing van de spreidingswet voor vluchtelingen en asielzoekers.
Kortom voorzitter, hoe gaat u deze gevoelens van onveiligheid te lijf ?
Duurzaamheidsbegroting
Nu dan het lievelingsonderwerp voor het groene deel van het college: de Duurzaamheidsbegroting.
Een voorbeeld voor het hele land, en daarom verdient het onze speciale aandacht.
Financiële impact gering
Om te beginnen: Financieel heeft het allemaal niet zo veel om het lijf en genoemde bedragen zullen onderdeel uitmaken van andere begrotingsposten. Zo zal de verduurzaming van schoolgebouwen in onderhoud schoolgebouwen zijn opgenomen.
De grootste vraag die dan ook onbeantwoord blijft is, waarom B&W van mening is dat Haarlem 10 jaar eerder van het gas kan zijn dan de rest van het land?
Of dat Haarlem In 2030 65% minder CO2 uitstoot, zonder plaatselijke omstandigheden specifiek te benoemen, en zonder de inzet van specifiek beleid en middelen?
Terwijl de autonome beweging de andere kant opgaat door de sterke groei van het Haarlemse woningbestand.
CO2 doelstelling onrealistisch
Het Rijk heeft de doelstelling voor CO2-reductie in 2030 verhoogd van 55% (het Europese doel) naar 60%. Expres verhoogd als achtervang voor tegenvallers, zodat die 55% in ieder geval gehaald wordt.
En daar gaan wij in Haarlem nog een schepje bovenop doen! Met een verhoging naar 65% met hetzelfde argument, ‘zodat in ieder geval de 60% gehaald wordt’.
Hart voor Haarlem vindt dit vrij absurd. Als elke lagere overheid en de organisaties die hier weer onder hangen steeds weer 5% risicomarge extra toevoegen, dan zitten we in 2030 op 100%. IJverig maar volstrekt ongeloofwaardig, voorzitter.
Onjuist referentiejaar
En bent u wel zorgvuldig als het reductiedoel voor CO2 wordt bepaald ten opzichte van 2017? Moet dit niet 1990 zijn, zoals in artikel 2 van de Klimaatwet vermeld wordt?
In de CBS-cijfers voor het hele land blijkt dat na jaren van verbeteringen, vooral in de industrie en bij de elektriciteitsopwekking, de economische en vooral demografische groei al die mooie verbeteringen weer grotendeels opslokt. Net zoals het effect van zuiniger auto’s grotendeels ongedaan wordt gemaakt doordat we in grotere en zwaardere auto’s zijn gaan rijden.
Gecorrigeerd voor de coronajaren, en de waarschijnlijk tijdelijke effecten van de gasprijsschok in 2022, zien we de CO2 reductie dan ook landelijk stagneren.
Vooral de gebouwde omgeving en mobiliteit blijven achter.
En dan gelden voor Haarlem ook nog sterk afwijkende verhoudingen ten opzichte van het land, omdat wij nauwelijks industrie, nauwelijks E-opwek, en relatief veel gebouwde omgeving en mobiliteit hebben.
Enige zorgvuldigheid in de specifieke vertaling van doelen naar de Haarlemse situatie is dus wel op zijn plaats.
Op welke scope richt Haarlem zich
Uw daadkracht wordt gericht op de drie manieren waarop organisaties hun milieuprestaties kunnen verbeteren, ook wel ‘scopes’ genoemd.
Scope 1 gaat dan over de ecologische voetafdruk van de gemeentelijke organisatie zelf en van verbonden partijen zoals Spaarnelanden, SRO of scholen.
Scope 2 gaat over die van toeleveranciers van de gemeente of van door de gemeente gecontracteerde diensten, zoals onderhoud, Jeugdzorg of WMO. Scope 3 gaat over de milieu-impact van burgers en bedrijven die in Haarlem wonen of gevestigd zijn.
Vooral Scope 1 is interessant, want dat gaat over de gemeente zelf, en daar heeft de gemeente de meeste invloed op. En dan is de vraag, wat doet de gemeente eigenlijk zelf om haar directe emissies terug te dringen?
Wat doet de gemeente zelf
B&W heeft bij mijn weten nog nooit duidelijk gemaakt op welke scope de gemeente zich nu eigenlijk richt. Alle drie de scopes lopen voortdurend door elkaar.
Bv bij CO2-reductie wordt gekeken naar de CO2-footprint van de hele stad. Maar bij circulariteit wordt alleen gekeken naar de inkoop van de gemeente.
De CO2-uitstoot van de gemeentelijke organisatie zelf staat verderop, waarbij blijkt dat het daar helemaal niet zo goed mee gaat.
CO2 prestaties zijn niet gehaald omdat eigen huisvesting in Stadhuis en Zijlpoort (2022) fors meer gas hebben verbruikt. (p 58).
Dat snap ik niet, want verwarmen wij het stadhuis niet met een pelletkachel en dus met biomassa? En heeft Zijlpoort geen WKO systeem?
Kortom, erg verwarrend allemaal.
Over warmtenetten, een speerpunt van de gemeente om Haarlem van het gas af te krijgen, staat hier helemaal niets.
Wat heeft nu eigenlijk prioriteit en waarom?
Vervanging meubilair
Terugkomend op de duurzaamheid van de gemeente zelf, begrijpt Hart voor Haarlem ook niet waarom wij voor ons recent gebouwde stadskantoor voor miljoenen het meubilair en het interieur gaan vervangen! (totaal voor €5.4 miljoen). En de burgemeester nog droomt van een nieuwe raadszaal.
Voor wie is dan die reductie grondstoffenvoetafdruk eigenlijk bedoeld?
Voor de anderen? En ik maar tweedehands kopen..
CO2 reductiepad
De grafiek op blz. 44 van de begroting (zie hierboven) suggereert dat ‘we’ goed op weg zijn, overigens grotendeels buiten onze invloed als gemeente.
Maar u baseert zich hierbij op drie jaar oude cijfers, waarvan de laatste 2 jaar coronaperiode, zonder te kijken naar de actualiteit van een sterk opverende economie na corona, de tijdelijke effecten van de al genoemde hoge gasprijs, en de effecten van de groei van Haarlem de komende jaren.
De jaren 2020 en 2021 liggen keurig onder het gewenste pad, maar er is geen enkele garantie dat dat zo blijft.
Een agressief doel in een grafiek zetten leidt niet tot automatische realisatie ervan. In de begroting staan geen concrete plannen en middelen waardoor de verscherpte doelstellingen voor Haarlem (10 jaar eerder van het gas en meer CO2 reductie in 2030) waarheid zouden kunnen worden.
Zo zien we in 2030 een reductie staan van 60% voor het energiegebruik voor wonen (het blauwe blok), oftewel voor het verwarmen van onze huizen. Dat is over 7 jaar. Hoe dan vragen wij ons af? Dit verhaal is gewoon niet erg geloofwaardig.
Brede welvaart
En dan nog de aandacht voor de ‘brede welvaart’, wat alles omvat ‘wat mensen van waarde vinden’.
Modieus, en wat mij betreft vooral een subjectief begrip.
Moeilijk werkbaar ook, omdat veel factoren elders bepaald worden. Een nobele, maar ook tijdrovende afleidingsmanoeuvre voor een overbelast en onderbezet ambtenarenapparaat.
Daar zouden we ons als gemeente naar mijn mening niet op moeten richten. Wij hebben het al druk genoeg met onze kerntaken.
Laten we bijvoorbeeld liever kijken naar een probleem als de groeiende laaggeletterdheid, en hoe wij daar in onze dienstverlening en communicatie mee om moeten gaan.
Kortom, voorzitter, houd het dicht bij huis en probeer niet de hele wereld te verbeteren.
Klimaatadaptatie
Tot slot voorzitter, de ‘hittestress’, als speerpunt van klimaatadaptatie.
Hart voor Haarlem vindt dit in dit kader een relatief triviaal punt.
Het is vooral een kwestie van bomen planten, waar we toch al voor waren.
Veel wezenlijker vinden wij watermanagement, omdat dit een directe bedreiging is voor onze huizen.
Hierbij gaat het zowel om het handhaven van de grondwaterstand (niet te hoog en niet te laag), en om het kunnen afvoeren van excessieve regenval. Dit moet in samenwerking met waterschappen en waterbedrijven in de regio.
Wanneer komt hier een gedegen risico-analyse en plan van aanpak voor?